Hükümetlerin öncelikli görevlerinden biri, yatırımcıları yüreklendirmek, yatırımları desteklemek olmalıdır. Bu da büyük ölçüde yatırımlara sağlanan vergi avantajları sayesinde olur. Yatırım olursa cirolar artar, istihdam artar ve dolayısı ile işletmelerin ülke ekonomisine sağladığı katma değer artar.
Ama maalesef ülkemizde son yıllarda kademe kademe, yatırımlar üzerindeki vergi avantajları kaldırılıyor.
Yatırım İndirimi ve Teşvik Belgesi:
1963 yılından beri uygulanmakta olan Yatırım İndirimi 5479 sayılı kanun ile 01.01.2006 tarihinden itibaren kaldırıldı. Önceki dönemlerde yapılan yatırımın %100’ü kadar, son dönemlerde ise yapılan yatırımın %40 ı kadar tutar Kurumlar veya Gelir Vergisi matrahından düşülebiliyordu, bu da çok yatırım yapan işletmeler için hiç vergi ödenmemesi anlamına geliyordu.
Yatırım indiriminin kaldırılması birçok kişinin anladığı gibi Teşvik belgesinin kaldırılması anlamına gelmiyor. Yapılacak yatırımlar için halen Hazine Müsteşarlığından teşvik belgesi alınabiliyor. Ancak alınacak teşvik belgesine bağlı yatırımlarda Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi indirimi yapılması artık söz konusu değil.
Peki insanlar neden hala Teşvik Belgesi alıyor. Başka bir deyişle Teşvik Belgesi almanın ne avantajı kaldı?
1- Yurtdışından temin edilecek, İthalat rejiminde belirlenmiş 10 yaşından küçük kullanılmış ve yeni makineler ile Yurtiçinden temin edilecek yeni makine teçhizat KDV siz alınabilir. Sürekli KDV ödeyen işletmeler için bu bir avantaj değil elbette. Ancak, devreden KDV si yüksek olan veya komple yeni yatırım yapan işletmeler için, Yatırımı yaparken KDV ödememek finansman avantajı sağlayacaktır.
2-Avrupa Birliği Dışındaki ülkelerden yapılan yatırım malı ithalatlarının bazılarında var olan Gümrük Vergilerinden muafiyet sağlanabilir.
3-Akreditifli vadeli ithalatta akreditif açıldığında ödenen %3 KKDF den muaf olunabilir.
4-Kalkınmada öncelikli yörelerde ise, enerji desteği, arsa desteği, işçi SSK ve stopaj desteği sağlanabilir.
Finansal Kiralama:
01.07.2003 tarihinden önce Finansal Kiralama yolu ile yatırım yapmak çok büyük bir avantajdı. Yapılan yatırım için ödenen kira bedellerinin tamamı gider yazabiliyor, bu da yüksek vergisi çıkan firmalarda Finansal Kiralama yolu ile yatırımı cazip hale getiriyordu.
Ancak bu uygulama 4842 sayılı kanun ile kaldırıldı. 01.07.2003 tarihinden sonra yapılan sözleşmelere göre, malın ana parası ve ilk yıl ödenen faizler aktifleştirilerek bu tutardan amortisman ayrılıyor. Bu da Gelir ve Kurumlar Vergisi açısından Finansal Kiralamanın, Banka kredisi ile yapılan yatırımdan hiçbir farkı kalmadığı anlamına geliyor.
KDV açısında ise, devreden KDV si yüksek olan veya komple yeni yatırım yapan işletmelerin, Finansal Kiralama ile yatırım yapması avantaj olabilir. Çünkü Finansal Kiralama Sözleşmelerinde KDV oranı Genel olarak %1, Ticari Araçlarda %8, Binek oto ve bazı lüks tüketim mallarında ise %18 dir.
Amortismanlarda Faydalı Ömür:
01.01.2004 tarihinden önce Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler alındığında her yıl %20 si olmak üzere 5 yılda gider yazılabiliyordu. Hele birde Azalan bakiyeler yöntemi uygulanırsa yapılan yatırımın ilk yıl %40 a kadarını, Gelir ve Kurumlar Vergisinden düşme imkânı sağlanıyordu. Bu sebeple Karı yüksek çıkan işletmelerde yılın son günlerinde de olsa vergi avantajı sağlaması için yatırım yapabiliyordu.
Ancak, 5024 sayılı kanun ile 5 yılda gider yazma hakkı kaldırıldı. Yerine 20–25 yıla varan ve her iktisadi kıymet için farklı oranların yer aldığı faydalı ömür listeleri getirildi. Gider yazma süreleri uzadı, ilk yıllarda yazılacak gider tutarları azaldı. Bu da yatırım yapalım gider yazarız düşüncesini baltaladı.
Yenileme Fonu:
Üzerinde oynama yapılmayan nadir konulardan birisi ise Yenileme Fonu. Yenileme yatırımları kapsamında yapılan yatırımlardan oluşacak kar için vergi ödememe avantajı hala devam ediyor. Satılan iktisadi kıymetin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri olur veya işletmeyi idare edenlerce bu konuda karar alınmış olursa, satışta oluşan kar yenileme giderlerini karşılamak üzere 3 yıl boyunca pasifte bir fon hesabında tutulabiliyor. Bu da Yenileme yatırımı yapacak işletmelere süreli de olsa bir vergi avantajı sağlıyor.
Sonuç:
Bence son yıllarda işsizliğin artmasındaki en önemli faktörlerden biri, Yatırımların yeteri kadar desteklenmemesidir. Yatırımlara sağlanan vergisel avantajların her geçen yıl artması gerekirken, biraz daha azalması, yatırımlarında azalmasını sağlamakta ve uzun vade de ekonominin daralmasına sebep olmaktadır.
Tüm partilerin seçim bildirgelerinde, yatırımı destekleyici unsurların yer alması dileğiyle.
SMMM Bülent FIÇICI
