40 yılı aşkın bir süredir uygulanan yatırım indirimi seçim döneminde verilen sözler neticesinde 2003 yılında teşvik belgesi olmadan da uygulanabilir hale getirilmiş, ancak kısa bir süre sonra uygulamanın kontrol edilememesi nedeni ile 2005 yılı sonunda tamamen kaldırılmıştı. Birçok kişinin yanlış anladığı gibi aslında Teşvik Belgesi kaldırılmamış sadece Teşvik Belgesinin en avantajlı kısmı olan yatırım indirimi uygulaması kaldırılmıştı. Yatırım indirimi; yatırım yapan işletmelerin Kurumlar (Gelir) Vergisi ödememesi anlamına geliyor buda yatırımcıyı yatırım yapmaya özendiriyordu.
Buna rağmen dileyen işletmeler yine de hazine müsteşarlığından Teşvik Belgesi alıp makine ve teçhizat alımlarında KDV istisnası ve yurtdışından yaptığı alımlarda gümrük muafiyetinden yararlanabiliyorlardı. Kobilerin tek yapmaları gereken 2+1 yılda (Teşvik Belgesinde yatırım için sabit süre yoktur ancak yerleşik uygulamaya göre genel olarak yatırımı tamamlamak için 2 yıl zaman verilmektedir süre uzatımı taleplerinde ise bir defaya mahsus %50 süre uzatımı verilmektedir ) 200 bin TL yatırım yapacaklarını taahhüt etmeleri idi. Ta ki 16 Temmuz 2009 a kadar.
İki ay önce Başbakanımız tarafından Yatırımlara ciddi teşvikler getirileceği açıklanınca yatırım indiriminin tekrar getirileceğine ilişkin beklenti de iyice arttı. Çünkü son yıllarda vergi kanunlarında yapılan her değişiklik yatırım yapmanın avantajını azaltmış. Buda üretim ve istihdama olumsuz etki yapmıştı.
Ve sonunda Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar 16 Temmuz 2009 da yayınlanarak yürürlüğe girdi. Bu kararda belki yatırım indirimi yoktu ama vergi indirimi diye yeni bir müessese vardı, kredi kullananlara faiz indirimi, gelişmiş yörelere de yatırım yeri tahsisi, ilave istihdama sigorta primi işveren hissesi indirimi getirildi. Önce sevindik, ancak kararda KOBİ diye bir tanım bulamayınca ve bu avantajlardan çok büyük yatırımların yararlanabileceğini görünce ciddi hayal kırıklığına uğradık. Çünkü bu güne kadar yayınlanan yatırımlarda devlet yardımları hakkındaki kararlarda hep KOBİ lerin ayrı bir yeri vardı ve şartlar onlar için iyileştirilmişti.
Kararda KOBİ Tanımı Olmaması Ne Anlama Geliyor;
Ülkemizdeki işletmelerin yaklaşık %99,5 unun KOBİ olduğunu bilmeyen yoktur herhalde. Kararda KOBİ diye bir tanımın olmaması asgari yatırım tutarının 200 bin TL den 1 Milyon TL (3.ve 4.bölgelerde 200 bin TL den 500 bin TL) ye çıkması anlamına geliyor.
Yani yeni uygulama 1.ve 2. bölgelerde azami üç yılda 1 milyon TL yatırım yapamayacak hiçbir işletmeye Teşvik Belgesi verilemeyecek. Bunun sonucunda da bugüne kadar teşvik belgesi alarak en azından makine ve teçhizatlarını KDV siz alan ve gümrük vergilerini ödemeyen işletmeler de 1 milyon TL lık yatırımı göze alamıyorlarsa artık bu indirimlerden de yararlanamayacaklar.
Yeni Uygulama Kime Ne Avantajlar Getiriyor;
Daha önceki kararlarda ülkemiz kalkınmada öncelikli yöreler ve normal yöreler olarak ikiye ayrılmıştı. Şimdi ise 4 ana bölge ve 27 alt bölgeye ayrılıyor. 4 ana bölge ve alt bölgeler şöyle,
I. Bölge: TR10 İstanbul, TR21 Tekirdağ Edirne Kırklareli, TR31 İzmir, TR41 Bursa Eskişehir Bilecik, TR42 Kocaeli Sakarya Düzce Bolu Yalova, TR51 Ankara.
II. Bölge: TR22 Balıkesir Çanakkale (Bozcaada, Gökçeada hariç), TR32 Aydın Denizli Muğla, TR61 Antalya Isparta Burdur, TR62 Adana Mersin.
III. Bölge: TR52 Konya Karaman, TR63 Hatay Kahramanmaraş Osmaniye, TR71 Kırıkkale Aksaray Niğde Nevşehir Kırşehir, TR33 Manisa Afyonkarahisar Kütahya Uşak, TR72 Kayseri Sivas Yozgat, TR81 Zonguldak Karabük
Bartın, TR83 Samsun Tokat Çorum Amasya, TRC1 Gaziantep Adıyaman Kilis.
IV. Bölge: TR82 Kastamonu Çankırı Sinop, TR90 Trabzon Ordu Giresun Rize Artvin Gümüşhane, TRA1 Erzurum Erzincan Bayburt, TRA2 Ağrı Kars Ardahan Iğdır, TRB2 Van Muş Bitlis Hakkâri, TRB1 Malatya Elazığ Bingöl Tunceli, TRC2 Şanlıurfa Diyarbakır, TRC3 Mardin Batman Şırnak Siirt, TR22 Çanakkale İli Bozcaada Gökçeada İlçeleri.
Teşvik Belgesinin 1.Kısım Avantajları (Genel Teşvik) ;
Daha öncede söylediğim gibi 1.ve 2.bölgelerde asgari yatırım tutarı olan 1 milyon TL, 3.ve 4.bölgelerde ise asgari yatırım tutarı olan 500 bin TL yatırımı yapacak olan her işletme Teşvik Belgesi alması halinde Yurt içi ve yurt dışından alacağı makine ve teçhizatı KDV siz alabilecek. İnşaat ve Bilgisayar gibi yatırımlarda ise KDV istisnası avantajı uygulanmıyor.
İkincisi, Gümrük Birliği dâhilinde Avrupa’dan aldığımız makine ve teçhizatı Gümrük Vergisi olmadan alabiliyoruz ama diğer ülkelerden alınanlara değişik oranlarda gümrük vergisi uygulanıyor. Bu teşvik belgesi ile diğer ülkelerden alınan makine ve teçhizatı da Gümrük Vergisi ödemeden gümrükten çekebilme avantajı sağlanıyor.
Teşvik Belgesinin 2.Kısım Avantajları (Bölgesel Teşvik);
Ülkemizin 4 ana bölge ve 27 alt bölgeye ayrıldığını söylemiştim. Bu 27 alt bölgede ayrı ayrı hangi üretimlerin destekleneceği açıklandı ve bunlar içinde ayrıca asgari yatırım tutarları belirlendi. Örneğin TR41 adı ile anılacak olan Bursa, Eskişehir ve Bilecik de Makine İmalatı yapmak isteyen bir işletme 2+1 yılda asgari yatırım tutarı olan 5 milyon TL yatırım yapmayı göze alıyorsa Teşvik Belgesi alacak ve KDV ile gümrük vergisi muafiyeti yanında %25 kurumlar (gelir) vergisi indiriminden, ilave istihdam için 2 yıl boyunca sigorta primi işveren hissesi desteği ve yatırım yeri tahsisi imkânından yararlanabilecek.
Bursa, Eskişehir ve Bilecik bölgesinde bu desteklerden yararlanabilecek diğer yatırım konuları ise şunlardır;
—Madencilik ve taş ocakları yatırımları, Eğitim hizmetleri, Derinin tabaklanması ve işlenmesi, Akıllı çok fonksiyonlu teknik tekstil için 1 milyon TL,
—Gıda ürünleri ve içecek imalatı, Lisanslı depoculuk, Tekstilin aprelenmesi dışındaki tekstil yatımları için ve tekstil yenileme yatırımları için 2 milyon TL,
—Makine ve teçhizat ile elektrikli makine ve cihaz imalatı, Motorlu kara taşıtları yan sanayi yatırımları, Mobilya imalatı, Metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, Merkezi ısıtma radyatörleri ve kazanlarının imalatı, buhar kazanı imalatı, Döşemelik parke, kaplama, kontrplak, yonga levha, sunta, mdf vb. plakaların imalatı, Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı, Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonlarının imalatı, Hava ve uzay taşıtları imalatı için 5 Milyon TL.
—Tekstilin aprelenmesi yatırımları için 15 milyon TL,
—Motorlu kara taşıtı üretimi yatırım tutarı 50 Milyon TL,
—Selülozik üretimden başlamak kaydı ile kâğıt üretim tesisleri, Tehlikeli atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri ve Hastane yatırımı limitsiz,
—Süt inekçiliğinde 500 büyük baş, Besicilikte 700 büyük baş, Süt ve Et yönlü küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde 2 bin, Kanatlı hayvan üretiminde 200 bin adet,
—3 yıldız ve üzeri Otel yatırımları, 100 öğrencili Öğrenci yurtları, 100 kişilik huzur evi,
—Soğuk hava deposu hizmetleri için ise 1000 metrekare asgari yatırım gerekmektedir.
Yukarıdaki TR41 bölgesi 1.bölge de bulunduğundan yararlanılacak Kurumlar (Gelir) Vergisi indirimi %25 iken, 2.bölgede bu indirim oranı %40, 3.bölgede %60, 4.bölgede ise %80 olarak uygulanacaktır. Ayrıca yatırıma 31.12.2010 tarihine kadar başlanılırsa bu oranlar 1.bölgede %50, 2.bölgede %60, 3.bölgede %80, 4.bölgede %90 olarak uygulanacaktır. Uygulanacak vergi indirimlerinin yatırıma katkı oranlarını aşmamasına da ayrıca dikkat etmek gerekmektedir.
Sigorta primi işveren hissesi indirimi ise bu yatırım kapsamında alınacak ilave işçilerle ilgili olup 1.bölge ve 2.bölgede uygulanmayacak 3.bölgede 3 yıl, 4.bölgede 5 yıl olarak uygulanacaktır. Yalnız yatırıma 31.12.2010 tarihine kadar başlanılırsa 1.bölgede 2 yıl, 2.bölgede 3 yıl, 3.bölgede 5 yıl, 4.bölgede ise 7 yıl boyunca uygulanacaktır.
Sadece 3.ve 4.bölgelerde talep edilmesi halinde yatırımın finansmanında kullanılacak ve yatırımın %70 ini aşmayan asgari 1 yıl vadeli kredilerin faizinin bir kısmı bütçe kaynaklarından karşılanacaktır. Bu karşılama oranı 3.bölgede TL kredilerde 3 puan, döviz kredilerinde 1 puan, 4.bölgede ise TL kredilerde 5 puan, döviz kredilerinde 2 puan olarak uygulanacaktır.
Yatırım yeri tahsisi ise tüm bölgelerde uygulanacak olup Maliye Bakanlığı tarafından uygulanma esasları ayrıca açıklanacaktır.
Teşvik Belgesinin 3.Kısım Avantajları (Büyük Yatırımlar);
Bölge ayrımı yapılmaksızın Kararın eki Ek–3 sayılı tabloda belirlenen ve asgari 50 milyon TL lik Büyük Ölçekli yatırımları yapan işletmeler Faiz desteği hariç diğer avantajların tamamından yararlanabileceklerdir.
Teşvik Belgesinin 4.Kısım Avantajları (Taşınma Desteği) ;
1.ve 2.bölgelerde Tekstil, Konfeksiyon ve Hazır Giyim, Deri ve Deri Mamulleri Üretimi ile uğraşan işletmeler kendi istekleri ile üretim tesislerini 31.12.2010 tarihine kadar 3.ve 4.bölgeye taşımaları ve buralarda en az 50 kişi istihdam etmeleri halinde taşınma masraflarının tamamı bütçeden karşılanacak. Ayrıca, 5 yıl süre ile Kurumlar (Gelir) Vergisini 5 puan düşük ödeyecekler, yine bu süre içinde çalıştırdıkları işçilerin asgari ücrete isabet eden sigorta primi işveren hisseleri bütçeden karşılanacaktır.
Teşvik Edilmeyecek ve Teşviki Belli Şartlara Bağlı Yatırımlar;
Hiçbir şekilde Teşvik Belgesi verilmeyecek ve hiçbir şekilde teşvik edilmeyecek yatırımlar ile teşviki belli şartlara bağlı yatırım konuları Kararın Ek-4 bölümünde detaylıca açıklanmıştır.
Teşvik edilmeyecek konulara örnek olarak Öğütülmüş tahıl ürünleri, bisküvi, küp şeker imalatı, Yeni Tuğla ve Kiremit imalatı tesisleri, Kütlü pamuk işleme tesisleri, yetişkinlerin eğitilmesine yönelik dershaneler, kurslar, Konut üretimi ve müteahhitlik hizmetleri sayılabilir.
Teşviki belli şartlara bağlı yatırımlara örnek olarak ise Besicilik yatırımlarında asgari 150 büyükbaş/dönem besicilik ve kesimhane başlangıç olmak üzere, soğuk hava deposu ve/veya yem ünitesi ve/veya et mamulleri üretimi ile entegre olması şartının aranması gösterilebilir.
Başvuru Yeri ve Şekli;
Hazine Müsteşarlığı Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğüne teşvik Belgesi almak için müracaat ederken İmza Sirküleri, Ticaret Sicil Gazetesi, Yatırım Bilgi Formu, TCMB na yatırılan 400 TL nin makbuzu, SGK Borcu Yoktur Yazısı, Çed Raporu veya Çed gerekli değildir raporu ile başvurmak gerekiyor. Ayrıca, müsteşarlık gerekli gördüğü hallerde ilave bilgi ve belge isteyebilir.
Yabancı sermayeli yatırımlar, büyük ölçekli yatırımlar, bölgesel uygulamalar kapsamındaki yatırımlar ile araştırma ve geliştirme ile çevre yatırımları hariç olmak üzere sabit yatırım tutarı sekiz milyon TL sını aşmayan ve tebliğle belirlenecek imalat sanayi yatırımları için firmanın tercihine bağlı olarak yatırımın yapılacağı yerdeki Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı sanayi odalarına da müracaat edilebilir.
Diğer Hususlar;
Finansal Kiralama Kuruluşları aracılığı ile yapılacak yatırımlarda ise Finansal Kiralama şirketine ayrıca teşvik belgesi uygulamasına son verildi. Yapılacak yatırımın bir kısmının finansal kiralama şirketi aracılığı ile yapılmak istenmesi halinde ise 200 bin TL den daha aşağı olan alımlar Finansal Kiralama şirketlerince yerine getirilemez şeklinde yeni bir sınırlama getirildi.
Daha önceki uygulamalarda organize sanayi bölgelerine özel amaçlı bölgeler adı ile artı avantajlar getirilirken yeni karar da organize sanayi bölgelerinin adı bile geçmemektedir.
Sonuç;
Kâr marjlarının iyice düştüğü ve maliyetlerin en ince ayrıntıya kadar hesaplandığı bir dönemde taşınma desteklerinden yararlanmak için üretim tesisini 1.ve 2.bölgeden 3.ve 4.bölgeye taşıyacak işletme çıkacak mı merak ediyorum.
Ülkemizin sosyo-ekonomik yapısı göz önüne alınarak hazırlanması gereken yatırımları destek kararlarının bu kadar gerçeklerden uzak hazırlanması, KOBİ lerin bu kadar göz ardı edilmesi oldukça düşündürücüdür. İş çevreleri ile sürekli iç içe olan Hazine Müsteşarlığı Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğünün ise bundan sonraki dönemde daha yönlendirici bir rol üstlenmesini bekliyorum.
Aslında vergi indirimi ve yatırım yeri tahsisi ile ilgili teşvikler oldukça avantajlı, ancak limitlerin yüksek tutulmasından dolayı KOBİ lerin bu avantajlardan yararlanamayacak olması üzüntü verici. KOBİ sınıfını çoktan aşmış büyük ölçekli işletmeleri ayrı tutarsak bu uygulamalardan kimler yararlanabilecek hep birlikte göreceğiz.
SMMM Bülent FIÇICI
Kaynak;
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar (2009/15199)
)
