Yatırım yapan işletmeler için yatırımın finansmanı ve bu yatırım karşılığında elde edilecek vergi avantajının alternatiflere göre ne olduğunun bilinmesi en önemli konudur.
Ülkemizde, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu 1985 yılında yürürlüğe girmiş ve o tarihten beri uygulanmaktadır. Kanunun ana yapısında önemli bir değişiklik olmazken bu süreçte sağladığı avantajlar da önemli değişiklikler meydana gelmiştir.
Finansal Kiralama ya da diğer adı ile Leasing Nedir:
Her hangi bir yatırım malının, mülkiyeti leasing şirketinde kalmak sureti ile belirlenen kiralar karşılığında, her türlü kullanım hakkının, kiracıya verilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden kira süresi sonunda malın mülkiyetinin de kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir.
Diğer bir deyişle Finansal Kiralama: Orta vadeli bir kredi işlemidir. Alışılmış kredi ilişkisinden farkı, kredinin kiracıya nakit olarak verilmemesidir. Kiracı almak istediği taşınır veya taşınmaz malı tespit eder. Leasing şirketine giderek bu malın alımı için kredi limiti açtırır ve sözleşme yapar. Leasing şirketi de bu sabit kıymeti kiracı adına ilgili firmadan satın alır ve kiracıya kiralar. Kira süresince kira bedelleri karşılığı, kira süresi sonunda da cüzi bir bedel karşılığı malın mülkiyeti kiracıya fatura edilir.
Hangi mallar Finansal Kiralamaya konu olabilir:
Kanunun 5.maddesinde; “Taşınır ve taşınmaz mallar sözleşmeye konu olabilir. Patent gibi fikri ve sınaî haklar bu sözleşmeye konu olamazlar.” der.
Ayrıca esas itibari ile bir malın sözleşmeye konu olabilmesi için:
—Herhangi bir malın bütünleyici parçası olmaması yani bağımsız olması.
—Üzerinden amortisman ayrılabilmesi.
—Hammadde, ara mal veya kullanıldığında bütün özelliğini yitiren bir mal olmaması gerekir.
Diğer önemli hususlar:
Kanuna göre sözleşme süresi en az 4 yıl olmalıdır. Ancak, Teknolojik ömrü 4 yıldan az olan mallarda (Bilgisayar, bilgi işlem sistemi, pazarlama amaçlı kullanılan binek otomobiller, İş makineleri, tıbbi cihazlar, ticari amaçlı kullanılan uçaklar vb.) süre 2 yıl a kadar düşebilmektedir.
Yurtdışından yapılan kiralamalarda yıllık kira bedeli 25.000-USD den az olamaz.
Leasing şirketi kira süresince malı sigorta ettirmek zorundadır. Sigortanın karşılamayacağı hasarları ise kiracı karşılar.
Gelir ve Kurumlar Vergisi Açısından Değerlendirme:
Gelir ve Kurumlar Vergisi açısından değerlendirmeyi yaparken 01.07.2003 tarihinden önce ve sonraki sözleşmeler olarak ikiye ayırmak gerekir. 01.07.2003 tarihinden önce yapılan kira sözleşmelerine istinaden yapılan kira ödemeleri direk gider yazılabilmekteydi ancak bu uygulama 4842 sayılı kanun ile Vergi Usul Kanununa eklenen mükerrer 290.madde ile kaldırıldı. Yeni yapılan sözleşmelerde malın ana parası ve ilk yıl ödenen faizler aktifleştirilerek bu tutardan amortisman ayrılması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında “Banka kredisi ile finansman” ile “finansal kiralama” açısından hiçbir farklılık kalmamıştır.
01.01.2006 tarihine kadar Teşvik belgesi ile yapılan yatırımlarda Finansal Kiralama şirketine yatırım indirimi hakkı devredilebilmekteydi. Bu da ek bir avantaj sağlamaktaydı. Ancak 08.04.2006 tarihinde yayınlanan 5479 sayılı kanun ile devam eden yatırımlar hariç yatırım indirimi hakkı kaldırıldığından böyle bir avantaj da kalmamış oldu.
Katma Değer Vergisi Açısından Değerlendirme:
En büyük avantaj KDV dedir. KDV Kanununun 28.maddesine bağlı olarak yayınlanan 1 sayılı listenin 9.maddesine göre:
Finansal Kiralama Sözleşmelerinde KDV oranı Genel olarak %1’dir.
Ancak bunun istisnaları: Ticari araçlarda % 8 ile ÖTV kanuna bağlı II sayılı listede yer alan Binek oto, motosikletler, yatlar, golf arabaları vb. %18, ÖTV kanununa ekli 4 sayılı listedeki mallar için (Buzdolabı, klima, bulaşık ve çamaşır makineleri, videolar vb.) %18’dir.
İnşaat yatırımlarında ise peşin ödeme veya hak ediş bedeli şeklinde ödenmesine göre %1 veya %18 olabilmektedir.
Damga Vergisi Açısından Değerlendirme:
Kanunun 30.maddesinde; “Sözleşmeler her türlü vergi, resim ve harçtan istisnadır.” der. 5035 sayılı kanundan önce genel olarak banka kredileri damga vergisine tabi iken, Finansal Kiralama daha avantajlıydı. Bu açıdan da bakıldığında 02.01.2004 tarihinden sonra “Banka kredisi ile finansman” ile “finansal kiralama” açısından hiçbir farklılık kalmamıştır.
Finansal Kiralama ile ilgili Muhasebe Kayıtları:
Örnek: Şirketimiz 100.000-YTL Bedelli bir Makineyi 4 yıllık bir finansal kiralama sözleşmesi ile 22.04.2006 tarihinde Leasing Şirketinden kiralamıştır. İlk yıl ödeyeceği Anapara tutarı 20.000-YTL faiz de 5.000-YTL dir. Takip eden yıllarda ise kalan anapara ile birlikte 25.000-YTL daha faiz ödenecektir. İlk ödenecek taksit 22.05.2006 tarihinde 2500+KDV olup bu rakamın 500-YTL sı faiz 2.000-YTL sı anaparadır.
Kullanılacak hesaplar:
260-Haklar Hesabı
301-Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar
302-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-)
401-Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar
402-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri(-)
İşlemler:
--------------22.04.2006---------------
260- 100.000-
302- 5.000-
402- 25.000-
301- 25.000-
401- 105.000- Sözleşmeye istinaden yapılacak kayıt.
--------------22.05.2006-----------------
329- 2.525-
102- 2.525- İlk taksit ödemesine ilişkin yapılacak kayıt
--------------22.05.2006-----------------
301- 2.500-
191- 25-
260- 500-
329- 2.525-
302- 500-Gelen faturaya ilişkin yapılacak kayıt.
--------------------/------------------------
1-2006 sonunda 401 ve 402 deki 2007 yılına ait rakamlar 301 ve 302 hesaplara aktarılır.
2-İlk yıl ödenen faiz bedelleri 260 hesap da aktifleştirilir ve yıl sonunda toplam rakam üzerinden amortisman ayrılır. 2.ve takip eden yıllarda Faiz giderleri istenildiği takdirde direk 780 hesaba gider kaydedilebilir.
SMMM Bülent FIÇICI
Kaynak:
3226, 213, 3065, 4842, 5035 ve 5479 sayılı kanunlar.
