Seyahat giderleri her geçen yıl işletmelerin bütçelerinde daha büyük bir yüzde ile yer almaktadır. Globalleşen ve küçülen dünyada böyle bir sonuç ile karşı karşıya kalmak doğal bir sonuçtur. Durum böyle olunca da, seyahat giderleri ile ilgili vergisel avantaj ve dezavantajları bilmek işletmeler için serbest bırakılmış yöntemlerden herhangi birisini seçmek ve mecburi olan seyahat maliyetlerini minimize etmek açısından ise bir hayli önem arz etmektedir.
Yasal Mevzuat;
Harcırah kanununa tabi olmayan özel işletmeler için yapılacak işlemler ile ilgili Yasal mevzuat oldukça sınırlı olup 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 24/2.maddesinde;
“Harcırah Kanunu kapsamı dışında kalan müesseseler tarafından idare meclisi başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye memurlarına ve hizmet erbabına (Harcırah Kanunu'na tabi olsun olmasın her türlü sözleşmeli personel dahil) verilen gerçek yol giderlerinin tamamı ile yemek ve yatmak giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler aynı aylık seviyesindeki devlet memurlarına verilen gündeliklerden fazla ise veya devletçe verilen gündeliklerin en yüksek haddini aşarsa, aradaki fark ücret olarak vergiye tabi tutulur)”,
Aynı kanunun 40/4.maddesinde ise; “İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri (Seyahat maksadının gerektirdiği süreye maksur olmak şartiyle)”denilmektedir.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununda ise konu ile ilgili özel bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Kurumlar Vergisi Kanununun 6.maddesindeki “Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır” ifadesinden dolayı Kurumlar Vergisi mükellefleri ile Gelir Vergisi mükellefleri arasında uygulama açısından bir farklılık bulunmamaktadır.
Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefleri uygulama ile ilgili daha fazla detay bilgiye sahip olmak istedikleri takdirde ise tek bakacakları kaynak 6425 sayılı Harcırah Kanunu olmaktadır.
Gider Yöntemleri;
Yönetim Kurulu Başkan ve Üyelerinin, Denetçilerin, Tasfiye Memurlarının ve çalışan sözleşmeli hizmet erbabının yurtiçi veya yurtdışına işle ilgili geçici görev ile gitmeleri durumunda, yapılacak harcamalar açısından gerçek gider yöntemi, harcırah (gündelik) yöntemi veya karma bir yöntem uygulanabilmektedir.
Yapılacak giderleri yol, yatma ve yemek ile ilgili giderler olarak genel olarak üçe ayırmak gerekir. Bunun dışında belgelenmek koşulu ile temsil, telefon vb giderler de gider olarak kabul edilmektedir.
Gerçek Gider Uygulaması;
Eğer işletme tarafından gerçek gider yöntemi seçilmiş ise yurtiçi veya yurtdışı diye bir ayrım ve bir tutar limiti olmaksızın alınan belgelerin tamamı gider olarak kayıt edilebilir. Burada tek dikkat edilmesi gereken Gelir Vergisi Kanununun 40/4 de belirtilen işle ilgili ve yapılan işin büyüklüğü ile ilgili mantıklı olma koşuluna dikkat edilmelidir.
Yurtiçi Harcırah Uygulaması;
6425 Sayılı Harcırah Kanunu'nun 33. maddesine göre verilecek harcırah gündelikleri her yıl Bütçe Kanunu ile belirlenir. 2009 yılı merkezi yönetim bütçe kanununda yer alan H cetvelleri ile 2009 yılı 1.yarısı ve 2. yarısı için harcırah gündelikleri ayrı ayrı belirlenmiştir. Buna göre, 1 Temmuz 2009 tarihinden itibaren uygulanacak olan ve gelir vergisinden istisna edilen yurt içi gündelik tutarları ile bu tutarlara karşılık gelen gelir dilimlerini gösterir tablo aşağıdaki şekildedir. Bu tabloya göre görevli kişinin gelir seviyesine bakarak vergiden istisna edilen gündelik tutarının da belirlenmesi gerekir.
Tablo 1:
|
Brüt aylık tutarı |
Gelir vergisinden istisna gündelik tutarı (TL) |
|
1.274,72 ve fazlası |
37,50 |
|
1.264,65 - 1.274,71 |
31,50 |
|
1.141,63 - 1.264,64 |
28,50 |
|
985,05 - 1.141,62 |
26,00 |
|
794,65 - 985,04 |
23,50 |
|
794,64 ve daha aşağısı |
22,50 |
Görevli kişilerin belediye sınırları dışına geçici görevle gönderilmeleri halinde, 6425 Sayılı Harcırah Kanununun 39.maddesine göre hareket edilmelidir. 39.maddede “Geçici bir görevle memuriyet mahalli dışındaki bir yere gönderilenlerden, buralarda ve yolda öğle (saat 13.00) ve akşam (saat 19.00) yemeği zamanlarından birini geçirenlere 1/3, ikisini geçirenlere 2/3 oranında ve geceyi de geçirenlere tam gündelik verilir.” denilmektedir. Bu maddeye göre verilecek harcırah tutarını öğle yemeği, akşam yemeği ve yatmaya isabet edecek şekilde üç e bölerek gerçekleştirilen kısmı için uygulamak gerekecektir.
Bu belirlenen harcırah tutarı yukarıda da belirtildiği üzere sadece yemek ve yatma giderleri için olup yol ile ilgili giderlerin kabul edilebilmesi için belgelerinin ibraz edilmesi şarttır.
Harcırah Kanunu'nun 43. maddesinde, “seyahat günlerine ait gündelikler, seyahat edilen aracın hareket saatinden gidilecek yere varış saatine kadar geçen 24 saat için hesap edilir. Bu süreden az devam eden seyahatler bir gün kabul edilir. Sürenin her 24 saati aşan kesri tam gün sayılır.” der.
Verilecek harcırah ile ilgili bir ücret bordrosu yapılarak, bu bordroda hangi kişilerin, hangi işleri yapmak için nerelere gittiği belirtilip, sadece brüt harcırah tutarından binde altı damga vergisi kesintisi yapılarak, görevli kişilere imzalatılması gerekmektedir. Harcırah kanununa göre yapılan bu ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamında olmadığından banka kanalı ile ödenmesi zorunluluğu yoktur.
Harcırah tutarı kaç lira olursa olsun 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası Kanununun 80.maddesinin b bendine göre SGK primine tabi değildir. Tablo 1 de belirtilen tutarları aşması halinde aşan tutarın ücret geliri olarak değerlendirilerek ayrıca Gelir Vergisi Stopajı da yapılması gerekmektedir.
Yurtdışı Harcırah Uygulaması;
Yurtiçi Harcırah uygulamasına esas olan konular yurtdışı harcırah için de geçerlidir. Ancak yurtdışı harcırah rakamların daha yüksek olması sebebi ile gelecekte matrah farkına konu olmaması bakımından daha titizlikle davranılması gerekmektedir. Gidilen yerin, mal ve hizmet verilen yahut alınan bir yer olması, gidilen yerde düzenlenen bir ticari anlaşmanın mevcudiyeti, gezi esnasında görüşülen yabancı firma ilgililerinin mukabil ziyaretleri, getirilen numune ve dokümanlar, alınan veya verilen fiyat teklifleri, teknik özellik beyanları, fuar giriş çıkış belgeleri, proforma faturalar ve benzeri belgelerin olması gelecekte ispat vesikaları olacaktır.
Yurtdışı Harcırah uygulaması ile ilgili olarak da yine kanun eki cetvelde (H Cetveli) ise 01 Temmuz 2009 tarihinden itibaren uygulanacak gündelik miktarları yer almaktadır.
Tablo 2:
|
Gelir grubu |
Gelir dilimleri
(Brüt aylık tutarı, TL) |
|
I. Grup |
1.274,72 ve fazlası |
|
II. Grup |
1.264,65 - 1.274,71 |
|
III. Grup |
1.113,67 - 1.264,64 |
|
IV. Grup |
794,65 - 1.113,66 |
|
V. Grup |
794,64 ve aşağısı |
Tablo3 de ise, 30/01/2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2009/14579 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenen gelir vergisinden istisna edilen yurtdışı gündelik tutarları aşağıda yer almaktadır.
Tablo 3:
|
Ülkeler / Para birimi |
I. Grup |
II. Grup |
III. Grup |
IV. Grup |
V. Grup |
|
ABD (ABD Doları) |
182 |
146 |
117 |
110 |
93 |
|
Almanya (Euro) |
164 |
131 |
105 |
99 |
83 |
|
Avustralya (Avustralya Doları) |
283 |
227 |
181 |
171 |
143 |
|
Avusturya (Euro) |
166 |
132 |
106 |
100 |
84 |
|
Belçika (Euro) |
161 |
128 |
103 |
97 |
81 |
|
Danimarka (Danimarka Kronu) |
1.238 |
988 |
791 |
746 |
627 |
|
Finlandiya (Euro) |
148 |
119 |
95 |
90 |
74 |
|
Fransa (Euro) |
160 |
127 |
102 |
96 |
81 |
|
Hollanda (Euro) |
156 |
125 |
100 |
94 |
80 |
|
İngiltere (Sterlin) |
115 |
91 |
74 |
69 |
59 |
|
İrlanda (Euro) |
155 |
124 |
99 |
94 |
78 |
|
İspanya (Euro) |
158 |
126 |
101 |
95 |
80 |
|
İsveç (İsveç Kronu) |
1.359 |
1.085 |
867 |
819 |
687 |
|
İsviçre (İsviçre Frangı) |
283 |
226 |
181 |
171 |
143 |
|
İtalya (Euro) |
152 |
122 |
98 |
92 |
77 |
|
Japonya (Japon Yeni) |
31.405 |
25.127 |
20.118 |
18.901 |
15.914 |
|
Kanada (Kanada Doları) |
244 |
195 |
156 |
147 |
125 |
|
Kuveyt (Kuveyt Dinarı) |
50 |
40 |
33 |
31 |
25 |
|
Lüksemburg (Euro) |
161 |
128 |
103 |
97 |
82 |
|
Norveç (Norveç Kronu) |
1.193 |
952 |
762 |
719 |
604 |
|
Portekiz (Euro) |
155 |
124 |
99 |
93 |
78 |
|
Suudi Arabistan (Suudi Arabistan Riyali) |
617 |
492 |
395 |
372 |
313 |
|
Yunanistan (Euro) |
158 |
126 |
101 |
95 |
80 |
|
Diğer AB Ülkeleri (Euro) |
127 |
101 |
81 |
76 |
65 |
|
Diğer Ülkeler (ABDDoları) |
157 |
125 |
100 |
95 |
80 |
Görevli kişinin ücret seviyesi karşılığına gelen grup Tablo 2 den bulunarak gidilen ülke Tablo 3 den tespit edilir. Ve buna göre kişinin o ülke için alacağı günlük harcırah tutarı tespit edilir.
Yurtdışı seyahatlerde seyahat süresinin ilk 10 günü için ödenecek gündelikler Tablo 3 'de gösterilen her bir miktar için % 50 artırılmak suretiyle hesaplanır.
Seyahatin ilk 10 günü ile sınırlı olmak koşulu ile belgeli konaklama gideri eğer günlük artırımlı harcırah tutarının %40’ından fazla ise, fazla olan kısmın %70’i vergiden müstesna harcırah tutarına ilave edilir. Ancak ilave edilen bu tutar, vergiden istisna gündelik tutarının; aylık seviyesi
1 ve 2. grup ta olanlar için %100’ünden, diğerleri için %70’inden fazla olamaz.
Yurtdışı seyahatlerde de, yurtiçi seyahatlerde olduğu gibi harcırah gündeliğinin 1 /3 ü öğle yemeği, 1 /3'ü akşam yemeği ve 1 / 3 ü yatma ücretine karşılık olarak verilmektedir. Bundan dolayı seyahatte geçen her gün için, öğle yemeği, akşam yemeği veya yatak ücreti olarak belge ibraz edilmemiş ise, bunun yerine her biri için harcırah gündeliğinin 1 /3'ü seyahat eden personele ödenir.
Seyahatte geçen gün sayısının hesabı ise Harcırah Kanunu’nun 43 üncü maddesi uyarınca, hareket saatinden itibaren geçen her 24 saatin bir gün sayılması ve sonraki saat kesirlerinin de tam gün olarak kabulü suretiyle yapılır. Örneğin, seyahat 1 Temmuz günü Saat 14.00 de başlamış ve 3 Temmuz günü saat 15.00 de sona ermişse bu seyahat 3 gün sürmüş sayılır. Ancak 3 Temmuz saat 13.00 de sona erseydi 2 gün sayılacaktı.
Yurtdışı görev 180 günden fazla sürmüşse, 181 inci ve daha sonraki günler için verilebilecek harcırah, normal harcırahın üçte ikisidir.
Hem belgelerine dayanılarak gerçek yeme ve yatma giderleri karşılanır hem de seyahat edene harcırah adı altında para verilirse, bu para harcırah sayılamaz, ücret olarak değerlendirilir. Ve bu rakamın brüt ü bulunarak stopaja tabi tutulması gerekir.
Yeme ve yatma giderleri için ister gerçek usul ister harcırah usulü benimsenmiş olsun, seyahat esnasında ortaya çıkan yeme ve yatma dışındaki diğer işle ilgili ulaşım, temsil, ağırlama, haberleşme, numune temini gibi diğer giderler, belgelerine dayalı olarak veya VUK nun 288 inci maddesi uyarınca belge aranmaksızın ayrıca giderleştirilebilir.
Yurtdışı Harcırahına Bir Örnek;
2.500,00 TL Brüt ücretli bir çalışan 13 günlüğüne Fransa’ya iş seyahati için gittiği takdirde kaldığı otel için 100 Euro fatura ibraz etmesi halinde verilecek olan harcırah tutarının vergiden istisna edilen kısmı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Yurtdışı Gündeliklerin Hesaplanmasında Esas alınacak tutar (1.Grup) 160,00 Euro
İlk 10 gün için %50 fazla tutarın hesaplanması (160*%50) 80,00 Euro
---------------------------
İlk 10 gün için istisna tutarı (160+80=240 Euro * 10 gün) 2.400,00 Euro
Sonraki 3 gün için istisna tutarı (160*3 gün) 480,00 Euro
Yatacak yer temini için ilave istisna tutarı (160*0,40=64 Euro)
(100 Euro Otel- 64 Euro=36 Euro) (36 Euro*0,70=25,20 Euro*10 gün) 252,00 Euro
---------------------------
Toplam istisna tutarı 3.132,00 Euro
Bu örnekteki durumda kişiye harcırah sistemine göre ödeme yapıldığı için otel faturası için bir ödeme yapılmayacaktır. Ancak otel faturası istisna tutarının ispatı için saklanacaktır.
Bu kişi için verilen harcırah tutarı 3.132,00 Euro dan fazla ise fazlalık olan kısım için gelir vergisi kesintisi yapılmalıdır. Aksi takdirde sadece binde altı damga vergisi kesintisi yapılarak ödeme gerçekleştirilecektir.
Diğer Hususlar;
GVK 24.maddesinde sayılan Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri, Denetçiler, Tasfiye Memurları ve hizmet erbapları dışında işletmenin mali müşaviri, avukatı gibi kişilerin yurtdışına gönderilmesi halinde harcırah yöntemi uygulanması mümkün değildir. Bu kişilere böyle bir ücret ödenmesi durumunda bu kişilerin Serbest Meslek Makbuzu düzenlemeleri ve belgeleri kendilerine gider olarak kaydetmeleri gerekmektedir ya da gerçek gider yöntemi seçilerek ve harcamalar işletme tarafından yapılarak bu kişiler için yapılan masraflar direk işletmeye gider olarak kayıt edilebilir.
İşletmelerin gerçek gider yöntemi veya harcırah yöntemini uygulamaları serbesttir. Gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde belgeler üzerinde görünen ve yurtdışında ödenen KDV (VAT) vb vergilerinde başka türlü değerlendirilmeyip gider matrahına ilave edilmesi gerekir.
SMMM Bülent FIÇICI
Kaynak;
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
6425 Sayılı Harcırah Kanunu
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
)
