Kamu kurum ve kuruluşlarına borcu olup da özellikle ödemeyen af çıkar diye bekleyen, elindeki atıl parayı da repo yapan işverenlerden hep bahsedilir. Ben şahsen bugüne kadar böyle bir işverene hiç rastlamadım. Çünkü elinde parası olup da repo yapmayı düşünen insan, herhangi bir iş kurmaz, yanında işçi çalıştırmaz, dolayısı ile vergi ve SGK borcu ile de uğraşmaz. Bu sebeple de başlığı yazarken borcunu ödemeyen değil, ödeyemeyen işveren dedim.
İşletmeler genel olarak, ödenmeyen vergi ve SGK borçları için katlandıkları gecikme zamlarını gider yazamadıklarından, imkânları varsa faizli yabancı kaynak kullanıp borçlarını kapatmak yoluna gitmekteler. Ancak, her şeye rağmen bir işveren özellikle SGK prim borcunu ödeyemez ise gör başına neler gelir.
Sosyal Güvenlik Kurumuna Prim Borcunun Ödenememesinin Parasal Yaptırımı;
Sosyal Güvenlik Kurumuna yanında çalıştırdığı işçilerden dolayı prim borcu olan bir işveren bu borcunu ödeyemediği takdirde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 89.maddesine göre ilk üç ay için %3 gecikme cezası tahakkuku ile karşılaşır. Bu tahakkuklar her takip eden ay 1 gün gecikme halinde %3 dür. Günlüğe çevrilerek hesaplama yapılmaz. 3 ay sonra %9 a ulaştığında bu ceza artmaz durur. SGK borçları için hesaplanan bu gecikme cezası bileşik bazda uygulanır.
2.olarak, yine 5510 / 89’a göre her gecikilen gün için Hazine Müsteşarlığınca açıklanan TL cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetlerinin aylık ortalama faiz oranları tutarında bir gecikme faizi uygulanır. Bu da bugün için aylık yaklaşık %1,2 gibi bir orandır. Bu gecikme faizi de aynı gecikme cezası gibi bileşik faiz şeklinde hesaplanır.
3.olarak, 5510 / 88.maddesinde “Kuruma fiilen ödenmeyen prim tutarları, gelir vergisi ve kurumlar vergisi uygulamasında gider yazılamaz.” diye bir hüküm mevcuttur. Bu hükme göre primleri ödeyemeyen işveren kurumlar vergisi mükellefi ise prim tutarının %20 si, şahıs işletmesi ise en az %15 en fazla %35 i oranında ilave bir maliyet ile karşılaşır.
4.olarak, 5510 / 81’e SGK ya borcu olmayan işverenler için “işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır” hükmü eklenmiştir. Her ne kadar bu indirimin adı 5 puanlık indirim olsa da ~%36,5 toplam ödenecek prim içindeki %5, ödenecek toplam primin ~%13,7 sine isabet etmektedir.
Rakamsal Örnek;
100.000,00-TL sosyal güvenlik kurumuna prim borcu olan ve 3 ay boyunca bu borcunu ödeyemeyen bir şirket,
((((100.000,00-TL x 1,03 x 1,012)x 1,03 x 1,012) x 1,03 x 1,012)-100.000,00-TL) = 13.253,91-TL gecikme cezası ve gecikme faizi öder.
Ödeyemediği primleri gider yazmadığı için (100.000,00-TL x %20) = 20.000,00-TL sı da ilave bir kurumlar vergisi yükü doğacaktır. (Gelecek dönemlerde borcunu ödediği takdirde ise beyanname üzerinde diğer indirim adı altında aynı rakamı indirim konusu yapma hakkı saklıdır).
Bu prim borcunun doğduğu tarihte %5 prim indiriminden de yararlanılamadığı varsayılırsa (100.000,00-TL x ~% 13,7) = 13.700,00-TL si de ilave bir kaybı daha olacaktır.
İşveren bu gecikmeden dolayı toplamda 46.953,91-TL kayba uğrayacaktır, bu da 3 ayda ~%47 ye varan bir ek maliyet demektir.
Vergi Borcunun Ödenememesinin Parasal Yaptırımı;
Vergi borcu olan işveren borcunu ödeyemediği takdirde 6183 sayılı amme alacakları tahsili usulü hakkında kanuna göre aylık %2,5 gecikme faizi ödemek zorunda kalır. Bu gecikme faizi bileşik faiz şeklinde hesaplanmaz. Her ay için anaparaya faiz oranı ayrı ayrı uygulanmak sureti ile hesaplama yapılır. Aydan artan günler için ise %2,5 oranı 30 a bölünerek gün sayısı ile çarpılır. Başka bir deyişle vergi borcunu 3 gün ödeyemeyen kimse için %2,5/30x3 gün formülü ile ödenecek faiz hesaplanır.
Rakamsal Örnek;
100.000,00-TL vergi borcu olan ve 3 ay boyunca bu borcunu ödeyemeyen bir şirket,
(100.000,00-TL x %7,5) = 7.500,00-TL faiz öder. Bu gecikmeden dolayı 7.500,00-TL kayba uğrar. Bu da 3 ayda %7,5 luk ek bir maliyet demektir.
Görüldüğü gibi sadece borçlardan birisine yetecek kadar parası olan bir işverenin SGK ya olan borcunu öncelikle kapatması daha avantajlı olacaktır.
Vergi ve Prim Borçlarının Ödenememesinin Diğer Yaptırımları;
6183 sayılı AATUHK göre çıkarılan Seri A: sıra no: 2 tahsilât genel tebliğine göre 100.000,00-TL üzerinde olup da teminat alınmamış olan amme alacakları için ilgili işverenlere Yurt dışı çıkış yasağı uygulanmakta,
6183 e göre borcu olan işverenler Ar-ge destekleri, Kosgeb destekleri ve diğer devlet desteklerinden yararlanamamakta,
4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre 1.000,00 TL ve üzeri borcu olan işverenler ise Kamu İhalelerine girememekteler.
Sonuç;
Özellikle kayıt dışılığın yüksek olduğu, merdiven altı işletmelerin çok olduğu sektörlerde işini düzgün yapmaya çalışan kayıt dışı çalışmayan işletmelerin ayakta kalması gittikçe zorlaşıyor. Bütün sektörlerde eskiye nazaran kar marjlarının çok düştüğü ve öz kaynak yetersizliğinin arttığı göz önünde bulundurulacak olursa, günümüzde hiçbir işletmenin bu maliyetler karşısında ayakta kalmasına imkân yoktur.
Sosyal Güvenlik Kurumuna prim borcunu ödeyemeyen işveren ölsün anlamına gelen bu uygulamaların bir an önce yeniden düzenlenmesi, işletmelerin ayakta kalması açısından ve son aylarda %16,1 e ulaşan işsizlik oranına bir nebze çare olması açısından önemli bir katkı olacaktır.
Kaynak;
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
6183 sayılı Amme Alacakları tahsili Usulü Hakkında Kanun
)
