Basel Kriterleri:
Dünyanın en eski finans kuruluşu olan Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for International Settlements-BIS), aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 55 ülkenin Merkez Bankalarının bir araya gelerek oluşturdukları bir kuruluştur. Merkezi İsviçre’nin Basel şehrinde olan BIS bünyesinde 1974 yılında G10 ülkelerinin merkez bankalarının başkanlarının katılımı ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Komitesi (kısaca Basel Komitesi) kurulmuştur. Bu komitenin amacı tüm dünyadaki Bankaların ortak standartlarda çalışmasını sağlamaktır.
Basel Komitesi tarafından 1988 yılında yayınlanan Basel 1 Standartları ile Bankaların uyması gereken çalışma kriterleri belirlenmiş ve krizlere karşı dayanıklılıklarını artırmak için sermayelerinin riskli aktiflere oranının %8 den az olamayacağı ifade edilmiştir. Yani her 100 liralık nakit kredinin ödenmemesi riskine karşı 8 lira sermaye tutulması gerekmektedir. Aslında, kredinin geri ödenmeme ihtimali, kime verildiği ile ilgilidir.
Basel II Kriterleri:
Mevcut uygulamadaki bankaların kredibilitesi çok yüksek veya çok düşük olan tüm firmalara yaklaşımının aynı olmasının yanlış olduğu fikrinden Basel II Standartları doğmuştur. Yeni uygulamada bankalar kullandırmış olduğu kredi karşılığında değişik oranlarda sermaye tutmaları gerekecektir.
Bankaların sermaye yeterliliği standardını yeniden belirleyen ve risk yönetimini ön plana çıkaran Basel II düzenlemesi, 2007 yılından itibaren tüm iş dünyası için yeni bir dönem açacak.
Firmalar Bilânçolarındaki sermaye yapıları ve piyasa güçleri üzerinden değerlendirilecek ortaklarının kim olduğu dahi değer ifade etmeyecek. Ülkemizde sıkça kullanılan teminat yöntemi olan ortak kefaleti ve grup şirket kefaleti artık geçerli olmayacak. Hatta müşteri çek ve senetleri dahi krediye teminat olarak kabul edilmeyecek.
Basel II nin Önemi:
Bu değişime ayak uydurmak firmalar için yaşamsal derecede önem taşıyor. İyi yönetilen, iyi finanse edilmiş ve gerekli tüm bilgileri (finansal ve niteliksel) zamanında ve yeterli bir şekilde sunarak şeffaflığı sağlayabilen kobiler potansiyel olarak en iyi dereceyi almak sureti ile en iyi şartlarda kredi bulma imkânına sahip olabileceklerdir. Bunları sağlayamayan firmalar ise çok yüksek faizli krediler kullanacak veya hiç kredi bulamayacaklardır.
İşletmelerce Yapılması Gerekenler:
- Kayıt dışı işlemlerin kayıt içine alınması
- Firmaların esas faaliyet konularında çalışması
- Faaliyetlerinden doğan riskleri azaltacak alternatif finansman yöntemlerinin kullanılması (Faktöring, Leasing gibi)
- Öngörülen teminat yapısına uyum sağlaması (işletme dışındaki şahıslara ait gayrimenkullerin işletme aktifine alınması gibi)
- Doğru ve şeffaf kayıt düzeni ile güvenilir mali tablolar üretilmesi
- Raporlama, veri tabanı konularında teknolojik yatırımların tamamlanması
- Kurumsal yönetim kültürünün en üst yöneticiden tüm çalışanlara kadar yerleştirilmesi
- Finansal yönetimin profesyonellere verilmesi ve nitelikli insan kaynağına yatırım yapılması
- Basel II ile öngörülen değişimlerin kobilere etkilerinin bilinmesi ve riskleri ölçülmesi
- Sermayelerin güçlendirilmesi amacı ile ortaklıkların kurulması, Dış yatırımcılarla kısmi veya tam ortaklıklar yapılması.
Sonuç:
Küçük ve orta ölçekli firmaların dikkat etmeleri gereken husus değişimin kaçınılmaz bir zorunluluk olduğunun bilincine varmaları, mevcut durumu sürekli sorgulamaları, geleceğe yönelik tahminler ve öngörülerde bulunmaları, işletmelerini şimdiden bu sürece hazırlama ve tüm bu sayılanlar için gerekirse organizasyon yapısından iş süreçlerine, pazarlama anlayışından ürün çeşidine kadar tüm işleyişini değiştirmeye yönelik adımları atmaya kararlı olmaları gerekir. Unutulmamalıdır ki Basel II standartlarına hazırlıklı olan firmalar diğerlerine göre önemli ölçüde avantaj sağlayacaklardır.
SMMM Bülent FIÇICI
