YENİDEN DEĞERLEME HALEN YAPILABİLİR Mİ?
Enflasyon oranının çok hızla artmasına rağmen, enflasyon düzeltmesinin iki yıl ertelenmesi ve isteğe bağlı sürekli yeniden değerleme ile tek seferlik yeniden değerleme müesseselerinin mevzuata eklenmesi ile 2022 yılı sonunda yeniden değerleme yapmak bir anda çok avantajlı hale geldi. İsteğe bağlı bu uygulamadan yararlanıp yeniden değerleme yapanlar ise 2023 yılı ocak ayı sonuna kadar beyannamelerini verdiler.
Şubat ayına girmemiz ile, bu avantaj tamamen bitti mi? Yoksa VUK geçici 32. madde halen uygulanabilir mi? Yazım ile bu konuya açıklık getireceğimi umuyorum. Yeniden değerlemede büyük avantaj kaçmış olabilir, ancak halen enflasyon düzeltmesi öncesinde yeniden değerleme yapılabilir.
İlgili Mevzuat;
Enflasyon düzeltmesi ile ilgili Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesinin (A) bendi, sürekli yeniden değerleme ile ilgili Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesinin (Ç) bendi, tek seferlik yeniden değerleme ile ilgili Vergi Usul Kanununun geçici 32. maddesi, enflasyon düzeltmesinin ertelenmesine ilişkin Vergi Usul Kanununun geçici 33. maddesi ve yeniden değerlemelere ilişkin detaylı açıklamalar yapılan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (sıra no:537)
2023 Yılı Ocak Sonuna Kadar;
2021 yılı sonuna kadar taşınmaz ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin Vergi Usul Kanununun geçici 32. maddesine göre tek seferlik yeniden değerlemeye tabi tutulup, artan değer üzerinden %2 vergi ödenmesi, 2022 yılı için ise sadece amortismana tabi iktisadi kıymetlerin Vergi Usul Kanununun mükerrer 298. maddesine eklenen Ç bendine göre sürekli yeniden değerleme yapılması, oldukça avantajlıydı.
Bu avantaj 2022 yılı yeniden değerleme oranının %122,93 gibi çok yüksek bir oran olması ve bu orana göre yapılacak sürekli yeniden değerleme için %2 vergi ödenmemesinden kaynaklanmaktaydı. Ayrıca, 2022 yılı sonuna kayıt yapılmasıyla birlikte 2022 ve 2023 yıllarında amortismanların endekslenmiş değerler üzerinden ayrılması, enflasyon düzeltmesinden sağlanacak avantaj öncesi, iki yıl çok daha yüksek tutarda gider yazılabilmesi anlamına gelmekteydi.
2023 Yılı Şubat Ayından İtibaren;
Geçici 32. maddenin önünde her ne kadar geçici ifadesi yer alsa da aslında, mükerrer 298/Ç (sürekli yeniden değerleme) uygulanmadığı sürece geçici 32. madde gelecek yıllarda da uygulanabilecektir.
Madde metninde m.298/Ç uygulanmadan önceki hesap dönemi sonu ifadesi yer almaktadır. Bu da 2021 yılı sonuna kadar yapılmamış olan geçici 32. maddeye göre yeniden değerlemenin 2023 yılı içinde, 2022 yılı aralık ayı Yİ-ÜFE endeksi dikkate alınarak taşınmaz ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin değerinin 2022 yılı sonuna endekslenebileceği anlamına gelmektedir. Bu endekslemede 2022 yılı sonuna getirilen değerler için artan net aktif değeri üzerinden yine %2 vergi tahakkukunun, kayıtların yapıldığı ayı takip eden ayda verilecek beyanname ile yapılması, beyannamenin verildiği ay ve takip eden 2. ve 4. ayda olmak üzere üç taksitte ödemesinin de yapılması gerekmektedir.
Tabii ki geçici 32. madde uygulamasının arkasından 2023 yılının geçici vergilendirme dönemlerinde (30 eylüle kadar) isteğe bağlı olarak sürekli yeniden değerleme de yapılabilecektir.
Bu durumda 2022 yılı sonunda kayıtlarını yapıp 2023 yılı ocak ayı sonunda beyanname verenlere göre %2 oranında ödenecek vergi daha yüksek çıkacak, amortismanların daha yüksek tutardan gider yazılmasındaki avantaj ise iki yıldan bir yıla düşecektir.
Burada dikkat edilmesi gereken, m.298/Ç yi tek bir kalem için, bir kez dahi uygulamanız halinde bir daha geçici 32. maddeyi uygulayamayacağınızdır. Bunun dışında m.298/Ç uygulanmadığı sürece geçici 32. madde farklı kalemler için farklı tarihlerde tekrar uygulanabilecektir.
Enflasyon Düzeltmesine Kadar Yeniden Değerleme Yapılmaz ise;
Sürekli yeniden değerleme yani m.298/Ç uygulanmadığı sürece bir kez geçici 32. maddenin uygulanma imkânı devam edecektir. Bu ne anlama geliyor; hiç yeniden değerleme yapmadan 2023 yılı sonunda zorunlu olarak uygulanacak olan enflasyon düzeltmesini (m.298/A) uygularsanız, enflasyon düzeltmesi şartlarının gelecekte oluşmadığı yıllarda, isteğe bağlı olarak sürekli yeniden değerleme uygulanabileceğinden, yine bu dönemde isteğe bağlı olan sürekli yeniden değerlemeyi de birkaç yıl uygulamayıp sonra uygulamaya kalktığınızda aradaki boşluğu doldurmak için geçici 32. madde bir kez uygulanabilecektir.
Satılacak Taşınmaz ve Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler Açısından;
Yeniden değerleme hiç yapmamış olup, 2023 sonunda enflasyon düzeltmesi uygulaması yapmayı düşünüyorsanız. 2023 yılı içinde satılacak olan taşınmaz ve amortismana tabi iktisadi kıymetler açısından kalem bazında da geçici 32. maddeyi hatta amortismana tabi iktisadi kıymetler açısından m.298/Ç yi (sürekli yeniden değerlemeyi) de uygulayabilirsiniz. Satışı yapmadan önceki ay sonu itibari geçici 32. Maddeye ilişkin kayıtların yapılması ve takip eden ay beyannamesinin verilmesi şartı ile yapılacak olan bu yeniden değerlemenin, enflasyon nedeni ile oluşan satış kazancının enflasyondan arındırılmasına faydası olacaktır.
Geçici 32. madde yanında m.298/Ç nin de kullanılmış olması halinde m.298/Ç nin satış kârına fayda sağlayabilmesi için oluşacak değer artışının satıştan önce sermayeye ilave edilmesi gerekmektedir. Geçici 32. maddeye göre oluşan değer artış fonunun ise sermayeye ilave edilme şartı bulunmamaktadır.
Sonuç;
Daha önce geçici 32. maddeye göre 2021 yılı sonuna kadar endeksleme yaparak değeri artırılmamış olan taşınmaz ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, daha fazla %2 oranında vergi ödenerek 2022 yılı sonuna kadar endekslenebilmesi imkânı devam etmektedir. Bu endeksleme sonucunda yeniden değerlenmiş değerler üzerinden amortisman ayrılması avantajı ise enflasyon düzeltmesi öncesi iki yıl yerine bir yıl olacaktır.
Uygulamanın yapılıp yapılmaması kararının verilmesinde ise matematiksel olarak yapılacak hesaplama sonucunda, ödenecek %2 ile sağlanacak avantajın kıyaslanmasına göre hareket edilmelidir.
Diğer taraftan satılacak olan taşınmaz ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerde ise enflasyondan arındırmanın satış kârına doğrudan etkisi olacağı kesindir.
YMM Bülent FIÇICI
07.02.2023
)
